آیا ارگانیک واقعیت دارد؟

آیا تولیدات ارگانیک واقعیت دارد؟

متأسفانه چندی است که با وجود نهادهای نظارت و کنترل محصولات ارگانیک ، سودجویان با ترفندها، عناوین و القاب مختلف، صحت و سقم تولیدات ارگانیک را زیر سؤال برده‌اند که روند آن نیز رو به گسترش است. عبارتی که خود نشان از صحت، راستی و صداقت دارد، اما در نهایت دروغ و خیانت به‌کار می‌رود؛ «ارگانیک».

اهل هرکجا که باشید، شاید بارها دیده باشید که فروشندگان در فروشگاه‌های عرضه مواد غذایی، محصولاتی را با عنوان «ارگانیک» عرضه می‌نمایند. درحالی که حتی خود نیز به‌درستی از معنی و مفهوم این کلمه خبر ندارند. غافل از آنکه تولید و عرضه محصولات ارگانیک، یک دستورالعمل کاملاً مدون دارد که مرحله به مرحله مکتوب شده است.

تنها کسانی که براساس دستور العمل مراحل را طی می‌کنند، می‌توانند محصول خود را با عنوان ارگانیک عرضه نمایند. برای تولید ارگانیک باید مورد اعتماد بود. سرپیچی نکرد و طبق اصول جلو رفت. به عبارت دیگر، تولیدکننده ارگانیک، خود نیز باید ارگانیک باشد.

برخی معتقدند که تولید مواد غذایی بدون سم و یا کودهای شیمیایی همان تولید محصولات ارگانیک است. برخی دیگر معتقد هستند که طبیعی بودن یک محصول نشان‌دهنده ارگانیک بودن آن است. گروهی دیگر نیز بر این باور هستند که عطر و طعم واقعی در یک محصول غذایی بر ارگانیک بودن آن دلالت دارد.

محصولات ارگانیک، حداقل یک دوره سه الی چهار ساله بازرسی را طی می‌کنند که این بازرسی شامل مراحل قبل از تولید تا عرضه است. در صورتی که از سوی دیگر، هرکدام از مراجع مختلف ذیربط نیز مدعی نظارت و کنترل تولید و بازرسی این محصولات هستند. طبق تعریف ارائه شده در کتاب درآمدی بر کشاورزی ارگانیک (نوشته حسین محمودی و همکاران، 1387، انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد)،

یکی از تفاوت‌های عمده کشاورزی ارگانیک با دیگر مکاتب کشاورزی پایدار، وجود استانداردهای مشخص برای مجموعه عملیات، روش‌ها و نهاده‌هایی است که طی تولید، فرآوری و بازاریابی این محصولات رعایت می‌شود. لذا تولید محصول هرچقدر هم که بدون مواد شیمیایی باشد، اگر براساس استاندارد تولید نگردد، آن محصول ارگانیک نیست.

مشکل اینجاست که در کشور ما علیرغم وجود استانداردهای مدون تولید محصولات ارگانیک (استاندارد 11000) و سالم (استاندارد عملیات کشاورزی خوب (GAP))، برخی از نهادهای ذیربط، آنها را تأیید نمی‌کنند که این نیز به نابسامانی این تولیدات می‌افزاید.

وزارت بهداشت، جهاد کشاورزی و سازمان ملی استاندارد ایران هرکدام به‌نحوی خود را صاحب امتیاز کنترل محصولات ارگانیک می‌دانند. با وجود اینکه نماد محصولات ارگانیک در داخل کشور تدوین شده اما هنوز شاهد محصولی با این نماد نبوده‌ایم. این مسئله از یک سو و عدم آگاهی اقشار مختلف مردم از سوی دیگر، سبب سودجویی افراد فرصت‌طلب یا بی‌اطلاع شده است.

در کشور ایران، سازمان ملی تأیید صلاحیت ایران و شرکت‌های بازرسی مورد تأیید همین سازمان، مراجع قانونی کنترل و تأیید محصولات ارگانیک و شرکت‌های تولیدکننده این محصولات بوده و هیچ نهاد، انجمن یا تشکل دیگری حق اظهار نظر بر صحت این محصولات را ندارد.

از همه اینها که بگذریم، مسأله اساسی که نباید از آن غافل بود، سلامتی محیط زیست و مردم است؛ نعمت خدادادی که ما آن را به نسل آینده واگذار می‌کنیم. ما دربرابر محیط زیست مسئول هستیم. تولید ارگانیک، شاخه‌ای از حفظ محیط زیست است که اگر این شاخه بشکند، صدمه بزرگی به اساس محیط زیست وارد می‌آورد، صدمه‌ای که در برخی موارد جبران‌ناپذیر است.

فرسایش خاک، پایین آمدن سطح آب‌های شیرین، خالی شدن سفره‌های آب زیرزمینی، شورشدن منابع آبی، آلوده شدن منابع آبی به نیترات، عناصر سنگین و مواد شیمیایی مشکلاتی هستند که ما امروزه با آنها سروکار داریم. حال اگر این بی‌ثباتی و بی‌دقتی ادامه یابد، درآینده چه خواهد شد؟؟

بنابراین برای جلوگیری از این نابسامانی، بایستی چاره‌ای اندیشید تا از وقوع مشکلات بزرگ‌تر جلوگیری کرد. با توجه به گفته‌های قبلی دو راهکار عمده وجود دارد:

اول اینکه کشاورزی ارگانیک را کنار بگذاریم و تولید به شیوه مرسوم را در پیش بگیریم که با توجه به مضرات روش فعلی که به آب، خاک و حیات انسان وارد می‌شود انجام این کار عاقلانه به نظر نمی‌رسد. دومین راهکار آموزش عموم مردم و اتحاد بین گروه‌های مختلف دخیل در تولید محصولات سالم و ارگانیک است. در صورتی که مدیریت منسجم و کارکرد درست داشته باشیم و پا به پای هم در این مسیر قدم برداریم، تولیدکننده‌ای معتمد، بازاری سالم و مصرف‌کننده‌ای مطمئن خواهیم داشت.

باید به این نکته توجه داشت که تمام باغات و مزارع کشور قابلیت تولید به شیوه ارگانیک را دارا نیستند. آفات و بیماری‌های مخرب، علف‌های هرز سمج، آلودگی منابع آبی و خاکی و حتی جوی به عناصر سنگین سبب بروز مشکلاتی در تولید ارگانیک در برخی مناطق می‌گردد. همانطور که قبلا نیز گفته شد، از آنجایی که مهمترین مسأله حفظ سلامت محیط زیست و بشر است، بایستی در چنین شرایطی تولید سالم جایگزین تولید ارگانیک گردد. به‌عبارت ساده‌تر می‌توان با کاربرد بهینه سموم و کودهای شیمیایی و استفاده از کنترل تلفیقی آفات آسیب ناشی از مواد شیمیایی را به حداقل رساند. این کار نیز همچون تولید ارگانیک نیاز به دانش به‌روز کشاورزی دارد.

امید است با همکاری و همدلی سایر اقشار مردم و ایجاد و تقویت این باور که ما نیز می‌توانیم محصول موثق سالم و یا ارگانیک داشته باشیم، موانع پیش روی تولیدات ارگانیک و عرضه محصولات ارگانیک را برطرف نمود.